Category: Մայրենի
Երբ ես ուրիշի պստճառով տուժեցի
Երբ ես մի անգամ ընտրության ժամին հեծանիվ էի վարում, ամեն ինչ շատ լավ էր, և ինձ մի տղա ճանապարհս կտրեց: Այդ իսկ պատճառով ես ընկա լանջերի վրա, հեծանիվն էլ` վրաս: Ես սկզբում շատ վախեցա և սկսեցի լացել, ամբողջ թիմը մոտեցավ և օգնեց ինձ, այնուհետև մյուս հեծանվի վարողը հազար անգամ ներողություն խնդրեց:
Գործնական քերականություն
Ժամանակակից հայերենում գոյականն ունի երկու առում՝ որոշյալ ու անորոշ։
Որոշյալ առումով դրված գոյականները ցույց են տալիս խոսողին ու խոսակցին հայտնի առարկաներ։ Անորոշ առումով դրվում են այն գոյականները, որոնց անվանած առարկաները հայտնի չեն խոսողին։ Որոշյալի կարգը ժամանակակից հայերենում արտահայտվում է Ն կամ Ը հոդերի միջոցով, որոնց հակադրվում են 0 կամ մի ձևերը, որոնք արտահայտում են անորոշի կարգը։
Ժամանակակից հայերենում Ն կամ Ը որոշիչ հոդ են ստանում միայն ուղղական ու տրական հոլովաձևերը, ընդ որում` Ն հոդ ստանում են ձայնավորով վերջացող բառերը, Ը հոդ՝ բաղաձայնով վերջացողները։ Կապակցված խոսքում բաղաձայնով վերջացող բառերի Ը որոշիչ հոդը կարող է փոխարինվել Ն հոդով, եթե բառին հաջորդում է ձայնավորով սկսվող բառ։
- Ուշադրությո´ւն դարձրու ընդգծված գոյականների ձևերին և իմաստներին, գտի´ր տարբերությունները:
Ա. Դերձակը հագուստ էր կարում: Բ. Դերձակը հագուստն էր կարում:
Ա-անորոշ
Բ-որոշյալ
Ա. Փողոցում գիրք էր վաճառվում: Բ. Փողոցում գիրքը վաճառվում էր:
Ա-անորոշ
Բ-որոշյալ
Ա.Ծովային մի թռչուն երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:
Ա-որոշյալ
Բ. Ծովային թռչունը երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:
Բ-որոշյալ
Ա. Անտառում մի որսորդի հանդիպեց: Բ. Անտառում որսորդին հանդիպեց:
Ա-անորոշ
Բ-որոշյալ
Ա. Այստեղ հավանաբար արջ է պառկած եղել: Բ. Հավանաբար արջն այստեղ է պառկած եղել:
Ա-անոորշ
Բ-որոշյալ
2.Ուշադրությո՛ւն դարձրու ընդգծված գոյականներին և պատասխանի´ր հարցերին:
Ա. Անտառի թավուտում ծուղակ է դրված: Բ. Ծուղակն անտառի թավուտում է դրված:
Ա-Ի՞նչ է դրված անտառի թավուտում։
Բ-Որտե՞ղ է դրված ծուղակը։
Ա. Վագրի համար փորված փոսի մեջ փիղ է ընկել: Բ. Փիղն ընկել է վագրի համար փորված փոսի մեջ:
Ա-Որտե՞ղ է ընկել փիղը։
Բ -Ի՞նչ է ընկել վագրի փորած փոսի մեջ։
Ա. Ինչ-որ որսագողեր ծառերի մեջ ցանց են կապել՝ զեբրեր որսալու համար:
Բ.Որսագողերը ծառերի մեջ ցանց են կապել՝ զեբրերին որսալու համար:
Ա. Նա ուսապարկից մի տուփ հանեց: Բ. Նա ուսապարկից հանեց տուփը:
Ա—Ի՞նչ հանեց ուսապարկից։
Բ- Նա ուսապարկից ի՞նչ հանեց։
3. Տրված արտահայտություններից յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով.
ա) ուղիղ իմաստով,
բ) որպես դարձվածք:
Ձեռքով անել, աչքը մտնել, ձեռք մեկնել, (ինչ-որ բանի) տակ մտնել:
ա)Վերջին զանգին շրջանավարտները ձեռքով անելով հեռացան բեմից։
Տղան պատահաբար մատը աչքը մտցրեց։
Ես ձեռք մեկնեցի ընկերոջս,ով սայթաքել էր։
Կատուն մտավ մեքենայի տակ։
բ)Աշակերտն ամեն կերպ ցանկանում էր ուսուցչի աչքը մտնել։
Ապր. 21 Գործնական քերականություն
Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը։
Ալեհույզ, հրաժեշտ, երբևէ, ընկույզ, պարտիսպան, վզկապ, հույս, երթևեկել, ունևոր, թեթևություն, մարսել, աղոթք, Ալվարդ, օրիորդ, կանթեղ։
2. Բառերը գրի՛ր միասին, անջատ կամ գծիկով։
Գլուխկոնծի, առհասարակ, անթիվ֊անհամար, կարծես֊թե, ութ֊հարյուր, առևտուր, ծափ-ծիծաղ։
3. Գտնել հոմանիշների հինգ եռյակ․
Պոզ, քուն, մարգարե, խորխորատ, նախագուշակ, եղջյուր, նինջ, բաղձանք, վիհ, նիրհ, կիրճ, կոտոշ, իղձ, կանխասաց, ցանկություն։
Քուն-նինջ-նիրհ
Մարգարե-կանխագուշակ-կանխասաց
Վիհ-խորխորատ-կիրճ
Պոզ-եղջյուր-կոտոշ
Ցանկություն-իղձ-բաղձանք
4. Լրացնել հետևյալ առածները ՝ կետերի փոխարեն գրելով հականիշներ։
Ա․ Քիչ խոսիր, շատ լսիր։
Քիչ խոսիր, շատ լսիր
Բ․ Խոսքը մեծին, ջուրը՝ փոքրին։
Խոսքը մեծին, ջուրը՝ փոքրին
Գ․ Քամու բերածը քամին էլ կտանի։
Քամու բերածը քամին էլ կտանի
Դ․ Մի գիժ քարը գցեց ծովը, հազար խելոք չկարողացան հանել։
5. Կետադրի՛ր նախադասությունները։
Ա․ Կանաչ հովտի մեջ այդպես անշարժ կանգնած էին ժայռը,կաղնին,մասրենին,ձին։
Բ․ Ծառերի տերևները, խոտերի ծղոտները, հովիտների նախշուն ծաղիկները ցողված էին անձրևային կաթիլներով։
Գ․ Օրենքը պիտի պարտադիր լինի բոլորի համար,թե՛ իշխանի,թե՛ ռամիկի,թե՛ ճորտի։
Դ․ Գիշերվա թանաքն էլ վերջացել էր,և լույսը թափանցիկ -գունատ մատներով դեռ շոյում էր երիտասարդի ճակատը,մազերը,աչքերը։
Ապր. 6 Գործնական քերականություն
Հոլովի՛ր աթոռ, քույր, մարդ բառերը։
Ուղղական (ո՞վ, ի՞նչ)
ինչ աթոռ, ով քույր, ով մարդ
Սեռական (ո՞ւմ, ինչի՞)
Ինչի աթոռի, ում մարդու, ում քրոջ
Տրական (ո՞ւմ, ինչի՞ն)
ինչին աթոռին, ում մարդու, ում քրոջ
Բացառական (ումի՞ց, ինչի՞ց)
ինչից աթոռից, ումից մարդուց, ումից քրոջից
Գործիական (ումո՞վ, ինչո՞վ)
ինչով աթոռով, ումով մարդով, ումով քրոջով։
Ներգոյական (ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ, ինչի՞ մեջ)
ինչում աթոռում, ում մեջ մարդու մեջ, ում մեջ քրոջ մեջ
2. Առանձնացրո՛ւ անձնանիշ և իրանիշ գոյականները:
Գունդ, գնդապետ, գնդացիր, Եգիպտոս, եգիպտացի, եգիպտացորեն, թիզ, թզուկ, ձիակառք, կառապան, վաճառատուն, վաճառական, ուղեվարձ, ուղևոր, վերելք, վիրաբույժ, հնդկացի, հնդկացորեն, հայ, Հայաստան, դերբայ, դերասան, հացաբույս, հացթուխ, խոհարար, խոհանոց, լրագիր, լրտես, հետախույզ, հետևանք:
Անձանիշ֊գնդապետ, եգիպտացի, թզուկ, կառապան, վաճառական, ուղևոր, վիրաբույժ, հնդկացի, հայ, դերասան, հացթուխ, խոհարար, լրտես, հետախույզ։
Իրանիշ֊գունդ, գնդացիր, Եգիպտոս, եգիպտացորեն, թիզ, ձիակառք, վաճառատուն, ուղեվարձ, վերելք, հնդկացորեն, Հայաստան, դերբայ, հացաբույս, խոհանոց, լրագիր, հետևանք։
3. Առանձնացրո՛ւ թանձրացական և վերացական գոյականները:
Երամ, հույս, կասկած, պատիվ, վերարկու, ճաշակ, ճաշ, կարոտ, ծխախոտ, գութ, նախանձ, երաժիշտ, բնավորություն, քար, արձագանք, ծառ, հուշ, հուշարձան, վախ, նկար, բողոք, դասագիրք:
Թանձրացական֊երամ, վերարկու, ճաշ, ծխախոտ, երաժիշտ, քար, ծառ, հուշարձան, նկար, դասագիրք։
Վերացական֊հույս, կասկած, պատիվ, ճաշակ, կարոտ, գութ, նախանձ, բնավորություն, արձագանք, հուշ, վախ, բողոք։
4.Ածանցների օգնությամբ հասարակ գոյականները դարձրո՛ւ անձնանուններ:
Լույս֊Լույսնակ
լեռ֊Լեռնիկ, Լեռնուհի
գառ֊Գառնիկ
թագ֊Թագուհի
նազ֊Նազենի
վարս֊Վարսինե
վարդ֊Վարդան, Վարդուհի
ցող֊Ցողիկ
արծիվ֊
սաթ֊Սաթիկ
խաչ֊Խաչիկ
Օրինակ՝ լեռ-Լեռնիկ, Լեռնուհի:
5.Առաջին շարքի գոյականների հոմանիշները գտի՛ր երկրորդ շարքում և գրի՛ր կողք կողքի:
ա. սարսափ, ավարտ, գրոհ, տանջանք, ծիծաղ, որոշում:
բ. հարձակում, տառապանք, քրքիջ, ահ, վճիռ, վերջ:
Սարսափ֊ահ
Ավարտ֊վերջ
Գրոհ֊հարձակում
Տանջանք֊տառապանք
Ծիծաղ֊քրքիջ
Որոշում֊վճիռ
ա. հոտ, բողոք, հռչակ, ցավ, վախ, զայրույթ:
բ. համբավ, կսկիծ, ցասում, գանգատ, բույր, երկյուղ:
Հոտ֊բույր
Բողոք֊գանգատ
Հռչակ֊համբավ
Ցավ֊կսկիծ
Վախ֊երկյուղ
Զայրույթ֊ցասում
6.Յուրաքանչյուր շարքից վերցրո՛ւ մեկական գոյական և կազմի՛ր վեց բարդ գոյական:
ա. գիր, քաղաք, ծով, որս, լեռ, զարկ:
Գրասեղան, քաղաքապետ, ծովանկար, որսագող, լեռնաշղթա, զարկերակ։
բ. նկար, շղթա, սեղան, երակ, պետ, գող:,
ա. մայր, պատկեր, ավազակ, ճակատ, գինի, պար:
Մայրապետ, պատկերասրահ, ավազակախումբ, ճակատամարտ, գինեգործ, պարատուն։
բ. սրահ, մարտ, գործ, խումբ, պետ, տուն:
7. Առաջին շարքի գոյականներից և երկրորդ շարքի վերջածանցներից հնարավոր բոլոր տարբերակներով կազմի՛ր ածանցավոր գոյականներ:
ա. արհեստ, խմոր, թագ, գազան, հավաք, հեծանիվ, որս, զինվոր, դատ, ճանապարհ, բառ, ներկ, առևտուր, երշիկ, խորհուրդ:
բ. -անոց֊արհեստ, գազան,
-ական֊հավաք, զինվոր,
-արար֊ներկ, խորհուրդ
– որդ֊հեծանիվ, որս, ճանպարհորդ,
-ավոր֊թագ, դատ,
-արան֊բառ,
-եղեն֊խմոր, առևտուր, երշիկ,
8.Տրված գոյականների հոլովված ձևերը դարձրո՛ւ ուղիղ:
Երկնքի֊երկինք, ծերունու֊ծերունի, տան֊տուն, քրոջ֊քույր, տարվա֊տարի, առվի֊առու, մարդու֊մարդ, խմբում֊խումբ, սրտից֊սիրտ, մոր֊մայր, ծաղկով֊ծաղիկ, փշատենու֊փշատենի, գարնան֊գարուն, կավճով֊կավիճ, վշտից֊վիշտ, մանկության֊մանկության, պատվով֊պատիվ, տիրոջ֊տեր, շարժման֊շարժում, ամուսնու֊ամուսին, թփի֊թուփ, արյան֊արյուն, հաշվից֊հաշիվ, աշնան֊աշուն, անկյան֊անկյուն, կնոջից֊կին, քեռու֊քեռի, որդու֊որդի, ձյան֊ձյուն, ձկան֊ձուկ, գրկից֊գիրկ, աղավնուաղավնի, գրքում֊գիրք, շան֊շուն։
Օրինակ՝ երկնքի-երկինք, ծերունու-ծերունի:
Հոլովի՛ր աթոռ, քույր, մարդ բառերը։
Ուղղական (ո՞վ, ի՞նչ)
ինչ աթոռ, ով քույր, ով մարդ
Սեռական (ո՞ւմ, ինչի՞)
Ինչի աթոռի, ում մարդու, ում քրոջ
Տրական (ո՞ւմ, ինչի՞ն)
ինչին աթոռին, ում մարդու, ում քրոջ
Բացառական (ումի՞ց, ինչի՞ց)
ինչից աթոռից, ումից մարդուց, ումից քրոջից
Գործիական (ումո՞վ, ինչո՞վ)
ինչով աթոռով, ումով մարդով, ումով քրոջով։
Ներգոյական (ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ, ինչի՞ մեջ)
ինչում աթոռում, ում մեջ մարդու մեջ, ում մեջ քրոջ մեջ
2. Առանձնացրո՛ւ անձնանիշ և իրանիշ գոյականները:
Գունդ, գնդապետ, գնդացիր, Եգիպտոս, եգիպտացի, եգիպտացորեն, թիզ, թզուկ, ձիակառք, կառապան, վաճառատուն, վաճառական, ուղեվարձ, ուղևոր, վերելք, վիրաբույժ, հնդկացի, հնդկացորեն, հայ, Հայաստան, դերբայ, դերասան, հացաբույս, հացթուխ, խոհարար, խոհանոց, լրագիր, լրտես, հետախույզ, հետևանք:
Անձանիշ֊գնդապետ, եգիպտացի, թզուկ, կառապան, վաճառական, ուղևոր, վիրաբույժ, հնդկացի, հայ, դերասան, հացթուխ, խոհարար, լրտես, հետախույզ։
Իրանիշ֊գունդ, գնդացիր, Եգիպտոս, եգիպտացորեն, թիզ, ձիակառք, վաճառատուն, ուղեվարձ, վերելք, հնդկացորեն, Հայաստան, դերբայ, հացաբույս, խոհանոց, լրագիր, հետևանք։
3. Առանձնացրո՛ւ թանձրացական և վերացական գոյականները:
Երամ, հույս, կասկած, պատիվ, վերարկու, ճաշակ, ճաշ, կարոտ, ծխախոտ, գութ, նախանձ, երաժիշտ, բնավորություն, քար, արձագանք, ծառ, հուշ, հուշարձան, վախ, նկար, բողոք, դասագիրք:
Թանձրացական֊երամ, վերարկու, ճաշ, ծխախոտ, երաժիշտ, քար, ծառ, հուշարձան, նկար, դասագիրք։
Վերացական֊հույս, կասկած, պատիվ, ճաշակ, կարոտ, գութ, նախանձ, բնավորություն, արձագանք, հուշ, վախ, բողոք։
4.Ածանցների օգնությամբ հասարակ գոյականները դարձրո՛ւ անձնանուններ:
Լույս֊Լույսնակ
լեռ֊Լեռնիկ, Լեռնուհի
գառ֊Գառնիկ
թագ֊Թագուհի
նազ֊Նազենի
վարս֊Վարսինե
վարդ֊Վարդան, Վարդուհի
ցող֊Ցողիկ
արծիվ֊
սաթ֊Սաթիկ
խաչ֊Խաչիկ
Օրինակ՝ լեռ-Լեռնիկ, Լեռնուհի:
5.Առաջին շարքի գոյականների հոմանիշները գտի՛ր երկրորդ շարքում և գրի՛ր կողք կողքի:
ա. սարսափ, ավարտ, գրոհ, տանջանք, ծիծաղ, որոշում:
բ. հարձակում, տառապանք, քրքիջ, ահ, վճիռ, վերջ:
Սարսափ֊ահ
Ավարտ֊վերջ
Գրոհ֊հարձակում
Տանջանք֊տառապանք
Ծիծաղ֊քրքիջ
Որոշում֊վճիռ
ա. հոտ, բողոք, հռչակ, ցավ, վախ, զայրույթ:
բ. համբավ, կսկիծ, ցասում, գանգատ, բույր, երկյուղ:
Հոտ֊բույր
Բողոք֊գանգատ
Հռչակ֊համբավ
Ցավ֊կսկիծ
Վախ֊երկյուղ
Զայրույթ֊ցասում
6.Յուրաքանչյուր շարքից վերցրո՛ւ մեկական գոյական և կազմի՛ր վեց բարդ գոյական:
ա. գիր, քաղաք, ծով, որս, լեռ, զարկ:
Գրասեղան, քաղաքապետ, ծովանկար, որսագող, լեռնաշղթա, զարկերակ։
բ. նկար, շղթա, սեղան, երակ, պետ, գող:,
ա. մայր, պատկեր, ավազակ, ճակատ, գինի, պար:
Մայրապետ, պատկերասրահ, ավազակախումբ, ճակատամարտ, գինեգործ, պարատուն։
բ. սրահ, մարտ, գործ, խումբ, պետ, տուն:
7. Առաջին շարքի գոյականներից և երկրորդ շարքի վերջածանցներից հնարավոր բոլոր տարբերակներով կազմի՛ր ածանցավոր գոյականներ:
ա. արհեստ, խմոր, թագ, գազան, հավաք, հեծանիվ, որս, զինվոր, դատ, ճանապարհ, բառ, ներկ, առևտուր, երշիկ, խորհուրդ:
բ. -անոց֊արհեստ, գազան,
-ական֊հավաք, զինվոր,
-արար֊ներկ, խորհուրդ
– որդ֊հեծանիվ, որս, ճանպարհորդ,
-ավոր֊թագ, դատ,
-արան֊բառ,
-եղեն֊խմոր, առևտուր, երշիկ,
8.Տրված գոյականների հոլովված ձևերը դարձրո՛ւ ուղիղ:
Երկնքի֊երկինք, ծերունու֊ծերունի, տան֊տուն, քրոջ֊քույր, տարվա֊տարի, առվի֊առու, մարդու֊մարդ, խմբում֊խումբ, սրտից֊սիրտ, մոր֊մայր, ծաղկով֊ծաղիկ, փշատենու֊փշատենի, գարնան֊գարուն, կավճով֊կավիճ, վշտից֊վիշտ, մանկության֊մանկության, պատվով֊պատիվ, տիրոջ֊տեր, շարժման֊շարժում, ամուսնու֊ամուսին, թփի֊թուփ, արյան֊արյուն, հաշվից֊հաշիվ, աշնան֊աշուն, անկյան֊անկյուն, կնոջից֊կին, քեռու֊քեռի, որդու֊որդի, ձյան֊ձյուն, ձկան֊ձուկ, գրկից֊գիրկ, աղավնուաղավնի, գրքում֊գիրք, շան֊շուն։
Օրինակ՝ երկնքի-երկինք, ծերունու-ծերունի:
Մայրենի
Դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր։
Գուժակ֊Վատ՝ չար լուր, աղետի տեղեկություն, բոթ:
Գյուղակ֊Փոքրիկ գյուղ
Աղոտ֊թույլ, նվազ,
Սմբակներ֊ոտքի թաթ, ոտք:
Նշույլ֊Լույսի շող, ճառագայթ, ճաճանչ:
Մակույկի֊փոքրիկ նավակ
2․ 5-6 նախադասությամբ գրավոր պատմի՛ր հեքիաթը։
Հեքիաթը մի փոքր գյուցի մասին էր, որտեղ մարդիկ ապրում հանգիստ և զվարթ։ Եվ մի օր աստղերը որոշում են ցած իջնել, նրանց միշտ լուսինը չեր թույլ տալիս, բայց մեկ անգամ թողեց։ Լուսինը մինչ նրանց իջնելը ասաց, որ զգույշ լինեն, որովհետև եթե նրանք ընկնեն, ցերեկը արևը նրանց կսպանի։ Աստղերը իջնում էին քաղաք, այդ ժամին բոլորը քնած էին, բայց մի տղա այդ ուշ ժամին արթուն էր։ Նա տեսավ աստղերին և որոշեց բարձանալ վրանի վրա, որ ավելի լավ տեսնի նրանց։ Այդ ժամանակ երկնքից ընկնող աստղերից մեկը ընկավ և վերածվեց աղջկա։ Աղջիկը ասում է, որ եթե ես այստեղ մնամ ցերեկվա ժամերին ապա արևից կայրվեմ։ Տղան խղճում է նրան և պահում ցերեկվա ուժեղ արևից, իսկ աղջիկը գեղեցիկ ծաղիկի է վերածվում։ Տղան նրան տանում է մի ժայռի վրա դնում, բայց ծաղիկը երկար ժամանակ այնտեղ մնալուց հետո ձանձրանում է, և ուզում է մի քիչ մարդկային շունչ տեսնել։ Եվ նրան օգնում է մի թռչուն , թռչունը ծաղիկին իր կտուցով վերցնում է, և մի գետի վրա դնում։
3․ Ո՞րն է հեքիաթի արժանիքը (արժանիքները): Ընտրե՛ք տարբերակներից մեկը (մի քանիսը) և հիմնավորե՛ք։ Որոնք չեք ընտրում, հիմնավորե՛ք՝ ինչո՛ւ չեք ընտրում։
- Սյուժեն հետաքրքիր է։
- Պատկերավորման միջոցները շատ են։
- Արտահայտված գաղափարը հետաքրքիր է։
- Պատմելու ոճը հետաքրքիր է։——
- Հեքիաթի կերպարները ամբողջական են և համոզիչ։
- Հեքիաթում տեղեկատվություն կա հդկացիների կյանքից։
- Հերոսները անձնավորված են, և դա հետաքրքիր է դարձնում հեքիաթը։
4․ Սա պատմություն էր ջրաշուշանի մասին։ Օգտագործելով պատկերավորման միջոցներ՝ մի այլ պատմությո՛ւն հորինեք բնության որևէ երևույթի, ծառի, ծաղկի, կենդանու, թռչունի կամ ինչի մասին ուզում եք։
Գործնական քերականություն
Տեքստը պատմի՛ր՝
ա) ռեստորանում աշխատող ամստերդամցի դպրոցականի անունից,
բ) ռեստորանի հաճախորդ դպրոցականի անունից,
գ) քո անունից (վերաբերմունք արտահայտելով):
Ամստերդամն աշխարհի միակ քաղաքն է երևի, որտեղ մանկական ռեստորան կա: Ռեստորանում միայն երեխաներն են աշխատում, և հաճախորդներն էլ միայն երեխաներ են. ո՛չ մի մեծահասակ: Այդ ռեստորանն աշխատում է միայն շաբաթ և կիրակի օրերին, որովհետև այնտեղ աշխատող երեխաները մյուս օրերին դպրոց են գնում:
2. Տեքստը կարդա´ և փոխադրի´ր նկարագրված բույսի մոտ պատահաբար հայտնված մի թռչնակի անունից: Տեքստը փոքրիկ պատմվածքի վերածիր՝ նկարագրելով թռչնակին, նրա խոհերը, անհանգստությունները, զարմանքը, երկխոսությունները ծաղկի հետ և այլն:
Պարագվայում մի բույս կա, որր կարող է հազալ ու փռշտալ: Բավական է, որ բույսի տերևներին մի քիչ փոշի նստի, և տերևը նախ գունաթափվում է, ապա՝ կարմրում, հետո սկսում է ցնցվել և փռշտոց հիշեցնող ձայներ հանել: Եթե փոշին շատ է լինում, բույսը հազից ասես խեղդվում է, և ձայնը մի քանի քայլ հեռվում հազիվ է լսվում: Ի վերջո, նրա բոլոր ծակոտիներից մանր շիթերով ջուր է դուրս ցայտում, որն այնքան է թրջում տերևները, մինչև որ փոշուց մաքրվում են:
Մայրենի
Քո երկինքը ծով Է կապուտակ,
Դու կանաչ ես ու ծաղկուն, ծաղկուն-ծաղկունքով ու կանաչով պատված
Ինձ ժպտում են արևաթագ ,արևաթագ-սիրուն
Քո շենքերը վարդագույն
Քո գրկումն Է վարդը իմ բացվել,
Ա՜խ, քեզնից լավ վայր չկա,
Քո գրկումն եմ սիրտս բացել
Ու սիրել մի աղջկա։
— Սիրտս քեզ Է երգում,
դու սերն ես իմ անմար,
Սիրտս քե՛զ Է երգում
Եվ երգում Է միայն քեզ համար։
Մեր անուշ Հայաստանում,
Մեր քնքուշ բուրաստանում
Դու ժպտում ես, Երևա՛ն.
Մեր անուշ Հայաստանում,
Մեր քնքուշ բուրաստանում
Իմ սրտումն ես, Երևա՛ն։
Քո երգերը քաղցր են և անուշ.
Ա՜խ, քեզնից լավ վայր չկա,
Քո ցերեկն Է արևալույս,
Քո գիշերը՝ պարզկա, պարզկա-պարզ
Եվ քո սերն Է ինձ վառ կյանք տալիս,
Եվ գրկում լուռ գիշերվա
Քո լույսերն են երջանկալի
Ինձ ժպտում, իմ Երևա՛ն։
— Սիրտս քեզ Է երգում,
Դու սերն ես իմ անմար,
Սիրտս քե՛զ Է երգում
Եվ երգում Է միայն քեզ համար։
Մեր անուշ Հայաստանում,
Մեր քնքուշ բուրաստանում
Դու ժպտում ես, Երևա՛ն.
Մեր անուշ Հայաստանում,
Մեր քնքուշ բուրաստանում
Իմ սրտումն ես, Երևա՛ն։
Մեր անուշ Հայաստանում,
Մեր քնքուշ բուրաստանում
Իմ սրտումն ես, Երևա՛ն։
Իմ սրտումն ես, Երևա՛ն։
Գործնական Քերականություն
Գոյականների կրած փոփոխությունները հոլովների միջոցով կոչվում է հոլովում: Բառերը թեքվում կամ փոփոխության են ենթարկվում սեռական հոլովից:
1.Հոլովի՛ր գիրք, ամպ, սեղան բառերը։
Ուղղական (ո՞վ, ի՞նչ)
Ինչ ամպ, ինչ գիրք, ինչ սեղան
Սեռական (ո՞ւմ, ինչի՞)
ինչի գրքի, ինչի ամպի, ինչին սեղանի
Տրական (ո՞ւմ, ինչի՞ն)
ինչին գրքին, ինչին սեղանին, ինչին ամպին
Բացառական (ումի՞ց, ինչի՞ց)
ինչից գրքից, ինչից սեղանից, ինչից ամպից
Գործիական (ումո՞վ, ինչո՞վ)
ինչով գրքով, ինչով ամպով, ինչով սեղանով
Ներգոյական (ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ, ինչի՞ մեջ)
գրքի մեջ, ամպի մեջ, ինչում սեղանում
2․Տրված խմբերի գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ և բացատրի՛ր օրինաչափությունը:
Ա Ուժ, տարր, ծով, նաև, կույտ, բերդ, շենք:
ուժ-ուժեր, տարր-տարրեր, ծով-ծովեր, նավ-նավեր, կույտ-կույտեր, բերդ-բերդեր, շենք-շենքեր։
Բ. ճանապարհ, գաղտնիք, հրաշք, մեքենա, շրջան, շինություն, նավահանգիստ:
ճանապարհ-ճանապարհներ, գաղնիք-գաղնիքներ, հրաշք-հրաշքներ, մեքենա-մեքենաներ, շրաջան-շրջաններ, շինություն-շինություններ, նավհանգիստ-նավահանգիստներ։
Գ․Գառ, դուռ, մատ, մուկ, թոռ, ձուկ, լեռ, բեռ:
Գառ-գառներ, դուռ-դռներ, մատ-մատներ, թոռ-թոռներ, ձուկ-ձկներ, լեռ-լեռներ
բեռ-բեռներ
Դ. Աստղ, արկղ, վագր, անգղ, սանր:
աստղ-աստղեր, արկղ-արկղեր, վագր-վագրեր, անգղ-անգղեր, սանր-սանրեր
Ե. Ծովածոց, սուզանավ, դաշտավայր, շնագայլ, հեռագիր, լրագիր:
ծովհածոց-ծովհածոցեր, սուզանավ-սուզանավեր, դաշտավայր-դաշտավայրեր
շնագայլ-շնգայլեր, հեռագիր-հեռագրեր, ,լրագիր-լրագրեր
Զ. Քարտաշ, գրագիր, լեռնագործ, բեռնակիր:
քարտաշ-քարտաշներ, գրագիր-գրագիրներ, լեռնագործ-լեռնագործներ, բեռնակիր- բեռնակիրներ
Է. Մարդ, կին:
մարդ-մարդիկ, կին-կանայք
3.Փակագծումտրված բաոերը հոգնակի՛ դարձրու և համապատասխան ձևով գրի՛ր կետերի փոխարեն:
Մրցող լաստանավերը (լաստանավ) մաքուր էին ու զարդարված գույնզգույն լաթերով:
(հարթավայր) Հարթավայրերում գարնան հորդացումների ժամանակ գետերը կարող են հակառակ ուղղությամբ հոսել:
… (օդերևութաբան) Օդերեւութաբանները զգուշացնում են քաղաքին սպառնացող նոր ցիկլոնի մասին:
Գետում ջրի մակարդակը բարձրացել էր … սառցադաշտերի (սառցադաշտ) պատճառով:
Ջրի հոսանքը դանդաղեցնում են հատակին լցված … քարակույտերը (քարակույտ):
Աշխարհի գեղեցիկ… ջրվեժներից (ջրվեժ) մեկը` Վիկտորիան, անցյալ դարում է հայտնագործվել եվրոպացիների կողմից:
Շատ … ծովախորշեր (ծովախորշ) վերածվել են ցամաքի:
4.Բառակապակցությունն անվանել մեկ բառով:Օր․՝ յոթ գլխով- յոթգլխանի,․․․
Ստրուկի մտքով — ստրկամիտ
Լի և առատ — լիառատ
Կյանքի հյութ — կենսահյութ
Ցավից լլկված — ցավալուկ
Մոլոր մտքով — մտամոլոր
Սուր ընթացող — սրընթաց
Խելքը կորցրած — խելագար
Նոր հայտնված — նորահայտ
Մենակ ապրող — միայնակ
Խիստ բարքով — խստաբարո
Երկար ապրող — երկարակյաց
Նոր եկած — նորեկ
Աչքին հաճելի — ակնահաճո
5.Բառերի ընդհանուր արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց ուղիղ ձևերը և տրված բառերը բացատրի՛ր արմատների միջոցով:
Ա.Ելևէջ- ելնել և իջնել
Իջևան- իջնել
վայրէջք- վայր և իջնել
Բ.Բանբեր- բան (լուր)+բերել
բանակռիվ- բան+կռիվ
բանաստեղծ- բան+ստեղծել
բանասեր-բան+սիրել
Գ.Սնափառ-սին (փուջ)+փառք
սնամեջ- սին+մեջ
սնահավատ- սին+հավատալ
սնապարծ- սին+պարծենալ
Հոլովի՛ր գիրք, ամպ, սեղան բառերը։
Ուղղական (ո՞վ, ի՞նչ)
Սեռական (ո՞ւմ, ինչի՞)
Տրական (ո՞ւմ, ինչի՞ն)
Բացառական (ումի՞ց, ինչի՞ց)
Գործիական (ումո՞վ, ինչո՞վ)
Ներգոյական (ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ, ինչի՞ մեջ)
2․Տրված խմբերի գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ և բացատրի՛ր օրինաչափությունը:
Ա Ուժեր, տարրեր, ծովեր, նաևեր, կույտեր, բերդեր, շենքեր:
Բ. ճանապարհեր, գաղտնիքներ, հրաշքներ, մեքենաներ, շրջաններ, շինություններ, նավահանգիստներ:
Գ. Գ առեր, դռներ, մատեր, մկներ, թոռեր, ձկներ, լեռներ, բեռեր:
Դ. Աստղեր, արկղեր, վագրեր, անգղեր, սանրեր:
Ե. Ծովածոցեր, սուզանավեր, դաշտավայրեր, շնագայլեր, հեռագրեր, լրագրեր:
Զ. Քարտաշեր, գրագրեր, լեռնագործեր, բեռնակրեր:
Է. Մարդ, կին:
3․Փակագծում տրված բաոերը հոգնակի՛ դարձրու և համապատասխան ձևով գրի՛ր կետերի փոխարեն:
Մրցող լաստանավերը (լաստանավ) մաքուր էին ու զարդարված գույնզգույն լաթերով:
հարթավայրերը(հարթավայր) գարնան հորդացումների ժամանակ գետերը կարող են հակառակ ուղղությամբ հոսել:
Օդերևութաբանները (օդերևութաբան) զգուշացնում են քաղաքին սպառնացող նոր ցիկլոնի մասին:
Գետում ջրի մակարդակը բարձրացել էր սառցադաշտերի (սառցադաշտ) պատճառով:
Ջրի հոսանքը դանդաղեցնում են հատակին լցված քարակույտերը (քարակույտ):
Աշխարհի գեղեցիկ ջրվեժից(ջրվեժ) մեկը` Վիկտորիան, անցյալ դարում է հայտնագործվել եվրոպացիների կողմից:
Շատ ծովախորշեր (ծովախորշ) վերածվել են ցամաքի:
4․Բառակապակցությունն անվանել մեկ բառով:
Օր․՝ յոթ գլխով- յոթգլխանի,․․․
ստրուկի մտքով ստրուկամիտ, լի և առատ լիառատ, կյանքի հյութ կյանքահյութ, ցավից լլկված ցավալլկված, մոլոր մտքով մոլորամիտ, սուր ընթացող սուրընթաց, խելքը կորցրած խելքազուրկ, նոր հայտնված նորահայտ, մենակ ապրող միայնակ, խիստ բարքով խստաբար, երկար ապրող երկարապրող, նոր եկած նորաեկ, աչքին հաճելի աչքահաճ:
5․Բառերի ընդհանուր արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց ուղիղ ձևերը և տրված բառերը բացատրի՛ր արմատների միջոցով:
Ա.Ելևէջ, Իջևան, իջնել, վայրէջք:
Բ.Բանբեր, բանակռիվ, բանաստեղծ, բանասեր:
Գ.Սնափառ, սնամեջ, սնահավատ, սնապարծ:
Կարեն Ասլանյան 